ف.م.سخن

وب لاگ ها و زبان فارسي (11)

استاد ملک الشعراي بهار در کتاب سبک شناسي (جلد دوم، چاپ چهارم، 1356 شمسي) نثر فارسي دري ِ بعد از اسلام را از "لحاظ سبک و شيوه ي انشا" به شش طبقه تقسيم مي کند:

1-دوره ي ساماني (300 تا 450 هجري)
2-دوره ي غزنوي و سلجوقي اول (450 تا 550 هجري)
3- دوره ي سلجوقي دوم و خوارزمشاهيان – نثر فني (550 تا 600 هجري)
4-دوره ي سبک عراقي و نثر صنعتي (600 تا 1200 هجري)
5-دوره ي بازگشت ادبي (1200 تا 1300 هجري)
6-دوره ي ساده نويسي (1300 تا به زمان خود ِ ملک)

اکنون ما در سال 1426 هجري قمري هستيم، به عبارتي ملک الشعراي بهار نثر فارسي را از حدود 1000 سال پيش تا زمان خودش زير ذره بين قرار داده و از زمان ملک تا به امروز را نيز مي توانيم از روي تحقيقات انجام شده توسط ديگران دنبال کنيم.

پنج شش نکته در اين طبقه بندي هست که مي تواند مورد توجه قرار گيرد:
اول اين که نثر فارسي در دوره ي ساماني نثري "ساده و موجز و بي صنعت و مرسل بوده و لغات فارسي بر لغات عربي مي چربيده" و آرام آرام اين نثر، پيچيده شده و به سبک عراقي و نثر صنعتي نزديک گشته است.
دوم اين که نثر دوره ي اول براي خواننده ي عادي قابل فهم بوده اما در طول زمان و با افزايش پيچيدگي در دوره هاي بعد غيرقابل فهم شده.
سوم اين که روند "پيچيده شدن" از مرحله اول تا مرحله ي سوم، 150 سال طول کشيده که مدت زمان نسبتا کمي است ولي مرحله ي "پيچيده ماندن" قريب به 600 سال دوام آورده که مدت زمان نسبتا زيادي است.
چهارم اين که بازگشت به ساده نويسي دو مرحله اي بوده و به يک باره و انقلابي انجام نشده و به دوره اي 200 ساله نياز داشته. اين را هم بايد در نظر داشت که سادگي ِ مرحله ي دوم با سادگي مرحله ي اول تفاوت ماهُوي دارد که به جاي خود بررسي خواهد شد. تاريخ در اينجا تکرار نشده بلکه مرحله ي دوم ساده نويسي بر مسير ِ مارپيچي ِ تاريخ زبان، در نقطه اي بالاتر بر روي مرحله اول ساده نويسي قرار گرفته است.
پنجم اين که ساده شدن ِ نثر، دوباره باعث قابل فهم شدن آن شده.
ششم اين که اگر وب لاگ نويسي باعث ساده تر شدن نثر فارسي شود باز در همين دوره ي آخر مي گنجد که پويايي تاريخ اجتماعي ِ 150 سال گذشته را نشان مي دهد.

سوالي که در يکي از مقالات پيشين مطرح کردم اين بود که آيا پيچيده شدن نثر و شکل نوشتن، به پيچيده شدن فکر و انديشه ي نويسنده بستگي داشته يا فقط هنرنمايي و عشق به فرماليسم شخص نويسنده بوده؟ آيا اصولا مي توان حکمي کلي در اين مورد صادر کرد؟ و سوال عکس اين است که اگر پيچيده شدن نثر به پيچيده شدن فکر بستگي داشته، آيا ساده شدن نثر به معناي ساده شدن فکر است؟ آيا طرز فکر اهل قلم ِ دوران ما، با طرز فکر اهل قلم دوران ساماني از نظر سادگي و شفافيت برابر است؟ تاثير اين دو بر يک ديگر چه بوده؟ زبان ِ پيچيده، فکر پيچيده خلق کرده، يا فکر پيچيده زبان پيچيده به وجود آورده، يا اصلا اين هر دو به صورت کنش و واکنش و تاثير متقابل بر هم اثر گذاشته اند؟

به طور خلاصه غرض از طرح اين سوالات و پاسخ کوتاه به آنها ايجاد انگيزه براي تفکر و نماياندن ابعاد کار بزرگي است که هر يک از وب لاگ نويسان - دانسته و ندانسته - در حال انجام آن هستند. به نظر اينجانب ما هم اکنون در سرآغاز دوره ي نوزائي و روشنگري کشور خود هستيم و تنش هاي حاضر - که ناشي از پيکار کهنه و نو و سنت و تجددست - بر اساس تئوري امواج آلوين تافلر ضرورتي است گريزناپذير و وب لاگ نويسي – و زبان آن - به عنوان ابزار ثبت تفکر در از ميان برداشتن موانع موجود و باز کردن مسير پيشرفت و تکامل اجتماعي نقشي اساسي ايفا مي کند.

ادامه دارد...

وب لاگ ها و زبان فارسی (1)
وب لاگ ها و زبان فارسی (2)
وب لاگ ها و زبان فارسی (3)
وب لاگ ها و زبان فارسی (4)
وب لاگ ها و زبان فارسی (5)
وب لاگ ها و زبان فارسی (6)
وب لاگ ها و زبان فارسی (7)
وب لاگ ها و زبان فارسی (8)
وب لاگ ها و زبان فارسی (9)
وب لاگ ها و زبان فارسی (10)

sokhan July 27, 2005 11:36 PM