این مطلب در خودنویس منتشر شده است.
تاکنون در چند مطلب از مزیّت‌های نقدِ دیگران گفته‌ایم و چیزی که کم‌تر به آن پرداخته‌ایم، روی دیگر سکّه، یعنی نقدپذیری خودمان است. راحت است گفتن این که باید انتقاد کرد و اجازه‌ی نقد به منتقدان داد، ولی آیا به طرفِ مقابل هم اجازه می‌دهیم عینِ همین نظر را در باره‌ی ما ابراز کند؟ پاسخِ زیرکانه و نه چندان درستْ به این سوال "آری" و پاسخِ صادقانه و عاری از خودفریبی و دیگرفریبی "نه" است، و این واقعیتی‌ست که تمایل چندانی برای روبه‌رو شدن با آن نداریم و اغلب از کنار آن بدون تفکر و تعمق می‌گذریم. چه باید کرد تا قدرتِ نقدپذیری در ما تقویت شود؟ به اعتقاد نگارنده در وهله‌ی نخست باید این‌گونه فکر کرد که کمالِ مطلق در اختیار هیچ‌کس –از جمله ما- نیست و ما نیز به اندازه‌ی دیگران می‌توانیم عیب و ایراد داشته باشیم. در مرحله‌ی بعد باورِ این مطلب است که پاسخ بعضی از سوالات نه در نزد ما که در نزد دیگران است. اگر به این طرز تفکر و باور، اعتقاد قلبی پیدا کنیم آن‌گاه می‌توانیم امیدوار باشیم که به سخن دیگران گوش خواهیم داد و در صدد درک گفته‌هایشان بر خواهیم آمد و گام اول را در مسیر نقدپذیری بر خواهیم داشت. این مسئله‌ی بسیار مهمی‌ست که متاسفانه به آن توجه نمی‌شود. این‌که وقتی کسی سخنی می‌گوید، پیش از گوش دادن به آن و تلاش برای درک این‌که چه می‌گوید و چرا می‌گوید سعی به آماده کردنِ پاسخ او در ذهن خود داریم و به همین خاطر حرف او را درست نمی‌شنویم، یا پیش از خواندن تمام و کمال مطلبی -و گاه تنها با مشاهده‌ی تیتر و یا مشاهده‌ی نام نویسنده- در مقابل آن موضعِ رد یا قبول می‌گیریم، بدترین عادتی‌ست که مانع نقدپذیری ما می‌شود. وظیفه‌ی ما به عنوان اهل فکر و قلم فقط نقدِ دیگران نیست بل‌که نقدپذیری نیز هست. با نقدپذیری می‌توانیم زمینه‌ی نقد دیگران را بهتر فراهم کنیم. می‌توانیم باعث شویم دیگران هم به نقدِ ما بهتر توجه کنند. این کار البته تمرین می‌خواهد. تمرین را باید از خود آغاز کرد. وقتی ابتدا با خود روبه‌رو شویم مفهومِ انصاف و تعادل را بهتر درک خواهیم کرد و آن‌چه را که برای خود نمی‌پسندیم برای دیگران نیز نخواهیم پسندید.
اما رسانه‌های ما در این باره چه می‌توانند بکنند. اول این‌که می‌توانند در کنار نقد دیگران، نقدپذیریِ خودشان را نیز نشان دهند، به عبارتی همان‌قدر که انتقاد از دیگران را منتشر می‌کنند، انتقاد از خود را نیز منتشر کنند. این کار باعث خواهد شد تا خواننده نظرِ رسانه را یک‌طرفه و صرفاً برای ایرادگیری از دیگران نپندارد و باور کند که رسانه، نقد را به عنوان یک اصل اساسی برای پیش‌رفت و رفع خطاها، هم برای دیگران و هم برای خود در نظر دارد و از آن نه برای توهین و تحقیر که برای اصلاح و رشد بهره می‌گیرد.
خودنویس باید رسانه‌ای باشد برای نقد کردن و نقد پذیرفتن. در خودنویس به همان اندازه که نقدِ دیگران منتشر می‌شود، انتقاد از خود هم منتشر می‌شود. انتقاد از خود باعث خواهد شد تا خودنویس با ضعف‌هایش آشنا شود و در رفعِ آن‌ها بکوشد. هر قدر میزانِ نقدپذیری و انتقاد از خود افزایش یابد، محبوبیت و اعتبار خودنویس نیز به همان نسبت افزایش خواهد یافت.
sokhan August 14, 2010 03:26 AM