این مطلب در خودنویس منتشر شده است.
نویسندهْ آزاد است تا هر آن‌چه را که در سر دارد بنویسد، اما این که مطلبِ آزادْنوشته‌ی او حتماً باید چاپ و منتشر شود، موضوع دیگری‌ست که پاسخ آن را عُرف و قانونِ رسانه می‌دهد. نکته‌ی اساسی این‌جاست که رسانه به اندازه‌ی نویسنده نمی‌تواند آزاد باشد. فکرِ نویسنده، آزادِ مطلق است؛ قلمِ نویسنده به خاطر محدودیت‌های شکلی و محتوایی (مثلاً محدودیت‌های جمله در پذیرش تعداد زیادی فعل و فاعل یا امکان سوء‌برداشت خواننده از یک واژه‌ی خاص)، وَ نیز محدودیت‌های درونی و بیرونی (مثلاً ترس از مجازات‌های اُخروی، یا ترس از دوستان همفکر)، آزادِ مطلق نیست و بندهایی به دست و پا دارد. چهارچوب رسانه از صفحه‌ی کاغذِ نویسنده نیز تنگ‌تر است. به عبارتی رسانه، هرگز نمی‌تواند جایگاه عرضه‌ی بی کم‌وکاست فکر یا قلم نویسنده باشد و این محدودیت در آزادترین رسانه‌های جهان نیز اِعمال می‌شود. مرزِ باید و نباید، قابلِ انتشار و غیرقابلِ انتشار، قلم نخورده و قلم خورده را چه چیز و چه کس تعیین می‌کند؟ قانون و عرفی که بر رسانه حاکم است. اِعمال‌کننده‌ی قانون، سردبیر و زیرمجموعه‌ی تحت مسئولیت اوست. مسئولیت نوشته‌ی چاپ شده همیشه با رسانه است نه با نویسنده. رسانه می‌تواند نوشته‌ای را چاپ کند یا به بایگانی بسپارد. اگر چاپ کرد، مسئولیت نوشته‌ی چاپ شده با مسئول رسانه است. نویسنده آزاد است هر رَطْب و یابِسی را به هر زبانی خواست بنویسد، ولی رسانه مجبور یا موظف نیست آن را به نام خود منتشر کند.
در یک کشور دمکراتیک هیچ قدرتی نمی‌تواند فکر و قلم نویسنده را محدود کند، ولی عوامل بی‌شمارِ پیدا و پنهانی هستند که رسانه را محدود می‌کنند. پس نویسنده آزاد است، ولی رسانه به اندازه‌ی او آزاد نیست. فقدانِ آزادی مطلق، منافاتی با وجودِ آزادی در مفهوم عام خود ندارد. ضرورت حفظ آزادی، بخصوص آن‌جا که موضوعِ لطمه نزدن به آزادی دیگران مطرح می‌شود، اِعمالِ چنین محدودیت‌هایی را ناگزیر می‌کند. به بیان دیگر، حفظ آزادی، بدون اِعمال محدودیت، شدنی نیست، ولی نه نویسنده، که عوامل نشر، مسئول اِعمالِ این محدودیت می‌باشند.
در نشریات غربی، ما هر چیزی را نمی‌خوانیم؛ فحاشی، اهانت، تهمت، تحقیر و توهینِ جنسی و نژادی و غیره نمی‌بینیم. مرز این‌ها شاید نامشخص باشد، ولی اصحاب رسانه تلاش می‌کنند، این مرزها را تا جای ممکن به نفع آزادی بیان گسترش دهند.
آیا امکان این هست که نویسنده‌ای مطلقاً سانسور نشود؟ آری! در صورتی که نویسنده دقیقاً مطابق قواعد تعیین شده بنویسد، دلیلی برای سانسور او وجود نخواهد داشت، ولی لازمه‌ی چنین نوشتنی، قیچی‌زدن‌های داوطلبانه به بسیاری از افکار است که ممکن است خودسانسوری تلقی شود. به هر حال چه این خودسانسوری اِعمال شود، چه نشود، نمی‌توان و نباید انتظار داشت که رسانه به اسم آزادی بیان هر نوشته‌ای را منتشر کند. این امر با آزادی بیان منافات دارد و در بسیاری موارد، باعث سلب آزادی در معنایِ واقعیِ خود می‌شود.
خودنویس می‌تواند مکانی باشد برای بررسی عمل‌کرد رسانه‌ها در کشورهای دمکراتیک. بسیاری از نویسندگان و مراجعان سایت خودنویس در کشورهای آزاد زندگی می‌کنند. آن‌ها می‌توانند با بررسی رسانه‌های مختلف -از رسانه‌های رسمی و جدی گرفته تا رسانه‌های مردم پسند و سبُک- چهارچوب محدودیت‌های این رسانه‌ها را مشخص کنند و با نوشته‌های خود، ما را با این محدودیت‌ها آشنا کنند. آن‌چه ما به عنوان طرفداران آزادی بیان به آن نیاز داریم، نه شعارهای داغ و آتشین در ستایش آزادی و آزادی مطلق، که تعمق و تفکر در میزان محدودیت‌های لازم برای حفظ آزادی‌ست. برای این کار باید از آن‌چه در کشورهای آزاد صورت می‌گیرد مطلع شویم و سایت خودنویس مکان مناسبی‌ست برای تبادل اطلاعات و نظر در این زمینه‌ی بسیار مهم و آینده ساز.
sokhan July 14, 2011 01:23 PM